NizAmülmülk

Gerçek adı “Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak et-Tûsî” olan Nizamülmülk, Büyük Selçuklu devletinin “Hacelik” diye bilinen “Vezaret” makamının baş Hace’si, en otoriter veziri ve siyaset biliminde uzman Selçuklu veziridir.

Sultan Alparslan dönemi vazifesinde sivrilen Nizamülmülk, Alparslan oğlu Melikşah dönemine kadar devlet yönetiminde bulunmuştur.

Tuğrul Bey zamanının veziri “Kündüri”, Sultan Alparslan tahta geçince vezaret makamından alınarak yerine Nizamülmülk getirilmiştir. Nizamülmülk, siyasette hızlı ve akıllıca verdiği kararları ve toplumda sağladığı nizam ile tanınmaktadır.

Nizamülmülk lakabı vezir İshak et-Tüsi’ye Abbâsî halifesi Kâim bi Emrillah tarafından, farklı din ve mezhepleri hoşgörü içinde mahallelere yerleştirerek düzeni sağlaması ve devlete karşı ayaklanmaları hoşgörüyle söndürerek halkın saygısını kazanması üzerine verilmiştir.

Hasan Sabbah’ın Batınilerde baş “DÂYE” olarak sivrilmesi, Selçuklu devletinin zararına olmuştur. Hasan Sabbah, Büyük Selçuklu devlet adamlığı yaparken aynı zamanda Selçuklu devletinin sonunu hızlandıran kişidir. Müridlerinin bile “Zeydune” olarak bildiği Hasan Sabbah, Haşhaş bitkisinin uyuşturcu etkisini kullanarak akılları bulandırarak müridlerini kendine kurban olabilecek seviyede şekillendirmiş, Selçuklu devletini içten içe kemirmiştir. Nizamülmülk’ün zekası ve kuvveti karşısında duramayacağını anlayan Sabbah bir müridine (İbn-i Tahir) Gazzali’nin öğrencisi rolünde zehirli hançerle öldürtmüştür.

İsfahan’dan, Bağdat’a gitmekte olan Nizamülmülk bir batıni tarafından yol üzerinde öldürülmüştür.

Sonrasında Sultan Melikşah’ın eşi Terken hatuna yakınlığıyla bilinen, devlete büyük zararlar getiren Tâcülmülk vezaret makamına oturmuştur.

Nizamül Mülk 27 yıl vezirlik yapmıştır. Batınilerce 10 Ekim 1092’de, Cumartesi günü katledilmiştir. Bugünlere bıraktığı “Siyasetname” eseri herkesin okuması gereken bi kitaptır.

“Melik-Şah’ın hazinedarı Tac’ül-Mülk Ebu’l-Ganâim onun devrinde ve oğullarının vezareti zamanında işlerinin nazırı idi.Bu zamanlarda Nizam’ül-Mülk’ün Sultanın nazarından düşürdü,kendisinden nefret etmeğe başladı. Askerler tarafından pek ziyade sevildiğinden sultan kendisini azletmekten korktu. Çünkü Nizam’ül-Mülk pek ziyade nüfuz sahibi idi; kölelerin sayısı 20.000’e baliğ idi. Başka bir çare bulamadıkları için bir deylemî’yi in’am ve ihsan talebinde bulunan bir insan kıyafetine sokarak üzerine hücum ettirdiler. Bu adam bir bıçak darbesiyle mumaileyhi öldürdü.” ^{Sadruddin Ebu’l-Hasan Ali İbn-i Naşir İbn-i Ali El-Hüseynî,Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye,S.45,Çev : Necati Lugal,TTK YAY.,Ankara,1999,2.Baskı.}

Kaynak ve Alıntılar

Cüveynî, Târîh-i Cihângüşâ (trc. Mürsel Öztürk), Ankara 1999, s. 276-277, 357, 542, 543.

İbrahim Kafesoğlu, Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul 1953, bk. İndeks.

https://islamansiklopedisi.org.tr/nizamulmulk

Reklam